Σε μια ήσυχη γκαλερί μουσείων, μια οικογένεια παύει πριν από μια τοιχογραφία ηλικίας αιώνων. Ένα παιδί, τα μάτια με περιέργεια, δείχνει τα στοιχεία στον τοίχο. «Γιατί μοιάζουν να στέκονται πλάγια;» Ρωτάει, αιχμαλωτισμένο από την προβολή προφίλ ενός Φαραώ σε μια τελετουργική στάση.
Οι γονείς, εξίσου περίεργοι, κλίνουν για να παρατηρήσουν τα σχήματα και τα πόδια και τα πόδια στο προφίλ, όμως με μετωπιαία μάτια και κορμούς. Αυτό το εικονικό στυλ, μοναδικά Αιγύπτιος, ήταν πολύ περισσότερο από μια στυλιστική επιλογή. κράτησε βαθιά πολιτιστική έννοια.
Αλλά γιατί οι αρχαίοι αιγυπτιακοί καλλιτέχνες επέλεξαν αυτή τη συγκεκριμένη μορφή εκπροσώπησης, τόσο διαφορετική από την προοπτική και τις αναλογίες της σύγχρονης τέχνης;
Τέχνη στην αρχαία αιγυπτιακή κουλτούρα
Η τέχνη στην αρχαία Αίγυπτο εξυπηρετούσε θεμελιώδη σκοπό πέρα από την απλή διακόσμηση. Ήταν μια μορφή ιστορικής, θρησκευτικής και κοινωνικής τεκμηρίωσης.
Οι τοίχοι του ναού και των τάφων καλύφθηκαν με εικόνες που αφορούν την καθημερινή ζωή, τα ιερά τελετουργικά και τα επιτεύγματα των Φαραώ. Κάθε σκηνή κατασκευάστηκε προσεκτικά για να επικοινωνήσει τόσο στις μελλοντικές γενιές όσο και στον θεϊκό κόσμο.
Η αιγυπτιακή τέχνη προσχώρησε σε συγκεκριμένες συμβάσεις, ένα από τα πιο διακριτικά είναι η απεικόνιση προφίλ των ανθρώπινων και θεϊκών φιγούρων. Αυτή η στιλιστική επιλογή δεν ήταν τυχαία. Διατέθηκε πνευματική και συμβολική σημασία.
Στις αιγυπτιακές πεποιθήσεις, η “KA” ενός ατόμου, ή η πνευματική ουσία, θα μπορούσαν να διαμένουν στην οπτική του αναπαράσταση. Ως εκ τούτου, η καταγραφή της ουσίας ενός ατόμου ήταν ζωτικής σημασίας.
Η αναπαράσταση προφίλ επέτρεψε στους καλλιτέχνες να επισημάνουν αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά – όπως το σχήμα της μύτης και του στόματος – ενώ παράλληλα απεικονίζουν τον κορμό και τα μάτια από το μέτωπο για να τονίσουν την καρδιά και το βλέμμα, το οποίο θεωρούσαν τον πυρήνα της ψυχής και της συνείδησης. Αυτός ο συνδυασμός προοπτικών εξασφάλισε ότι το “KA” θα μπορούσε να αναγνωρίσει και να κατοικήσει την εικόνα, διατηρώντας την ζωτική ουσία του ατόμου για την αιωνιότητα.
Δεν ήταν έλλειψη δεξιοτήτων: το σκόπιμο στυλ της αιγυπτιακής τέχνης
Μια πρώιμη θεωρία για το μοναδικό ύφος της αιγυπτιακής τέχνης πρότεινε ότι οι αρχαίοι καλλιτέχνες δεν είχαν τις δεξιότητες να απεικονίζουν στοιχεία με ρεαλιστικό βάθος, σκιές και φως.
Αυτό, η θεωρία υποστήριξε, τους περιόρισε σε δισδιάστατες απεικονίσεις. Ωστόσο, μια τέτοια εξήγηση είναι εύκολα αποκοπή από τις λεπτομερείς εργασίες για τα αγάλματα, τις σφίγγες και άλλα αντικείμενα, τα οποία δείχνουν μια προηγμένη κατανόηση της σκίασης και των φωτεινών αποτελεσμάτων. Αντ ‘αυτού, η επιλογή για την απεικόνιση αριθμών στο προφίλ ή ένα μείγμα προφίλ και μετωπικής προβολής ήταν μια σκόπιμη καλλιτεχνική και πολιτιστική απόφαση, φορτωμένη με συμβολισμό.
Η Rosa Pujol, πρόεδρος της ισπανικής ένωσης της Αιγυπτολογίας, εξηγεί: “Η αιγυπτιακή τέχνη κωδικοποιήθηκε ιδιαίτερα, με κάθε οπτικό στοιχείο να εξυπηρετεί συγκεκριμένο σκοπό στη μεταφορά των βασικών ιδιοτήτων του υποκειμένου”.
Με την απεικόνιση του προσώπου στο προφίλ και του κορμού από το μέτωπο, οι καλλιτέχνες θα μπορούσαν να επισημάνουν σημαντικές πτυχές ενός ατόμου – όπως η καρδιά και τα χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά της μύτης και των ματιών, τα οποία ήταν σημαντικά για την πνευματική αναγνώριση του ατόμου. Αυτή η μέθοδος διατήρησε τόσο την ταυτότητα όσο και την πνευματική ζωτικότητα της φιγούρας, εξασφαλίζοντας ότι η ουσία του ατόμου θα υπομείνει.
Η έλλειψη προοπτικής της αιγυπτιακής τέχνης δεν ήταν περιορισμός, αλλά μια σκόπιμη προσέγγιση που επέτρεψε μια σαφή, συμβολική αναπαράσταση της κοινωνικής και θρησκευτικής τάξης. Τα στοιχεία διατάχθηκαν χωρίς βάθος, με μέγεθος και τοποθέτηση που αντικατοπτρίζουν τη σημασία και την κατάσταση.
Αυτή η ιεραρχική διάταξη, όπου μεγαλύτερα, πιο σημαντικά στοιχεία είχαν μεγαλύτερη σημασία, ήταν ένα ισχυρό οπτικό εργαλείο που απεικονίζει και ενισχυμένη κοινωνική δομή και αξίες της Αιγύπτου. Μέσα από αυτό το στυλ, η αιγυπτιακή τέχνη έγινε μια μόνιμη έκφραση της κοσμοθεωρίας και της δυναμικής εξουσίας τους.
Ο Φαραώ που μεταμόρφωσε την αιγυπτιακή τέχνη
Η βασιλεία του Akhenaten σηματοδότησε μια επαναστατική μετατόπιση στην αιγυπτιακή τέχνη. Απομακρύνοντας τις αυστηρές, στυλιζαρισμένες μορφές προηγούμενων Φαραώ, εισήγαγε ένα πιο ρεαλιστικό και εκφραστικό στυλ που υπογράμμισε την ατομικότητα και το συναισθηματικό βάθος.
Κάτω από το Akhenaten, οι εξιδανικευμένες, αιώνια νεανικές μορφές της αιγυπτιακής τέχνης αντικαταστάθηκαν με εικόνες που απεικόνιζαν αυθεντικά συναισθήματα και φυσικές μορφές σώματος. Επέτρεψε τις απεικονίσεις του εαυτού του και της οικογένειάς του σε καθημερινές σκηνές τρυφερότητας και αγάπης – μια απόκλιση από τις επίσημες αναπαραστάσεις των Φαραώ και των οικογενειών τους. Αυτή η νέα προσέγγιση στην τέχνη όχι μόνο επαναπροσδιορίστηκε την απεικόνιση των δικαιωμάτων, αλλά παρουσίασε επίσης μια εξανθρωπιστική πτυχή που έφερε το θεϊκό πιο κοντά στην γήινη ύπαρξη.
Η καλλιτεχνική καινοτομία του Akhenaten παρουσίασε ευπάθεια και μια πιο αναλογική ανθρωπότητα, προχωρώντας πέρα από την παραδοσιακή εικόνα του παντοδύναμου Φαραώ. Παρόλο που αυτό το στυλ διήρκεσε μόνο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, εισήγαγε μια μοναδική διάσταση στην αιγυπτιακή τέχνη που συνέλαβε εν συντομία την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εμπειρίας. Μετά το θάνατό του, ωστόσο, η αιγυπτιακή τέχνη επέστρεψε στις γνωστές, εξιδανικευμένες μορφές του.
Η επιμονή του στυλ προφίλ στην αιγυπτιακή τέχνη υπογραμμίζει μια σκόπιμη επιλογή για να συλλάβει την ουσία της ζωής και της πίστης. Πέρα από την αισθητική, αυτή η τεχνική χρησίμευσε για την αθανατοποιία του πνεύματος και της ταυτότητας, εξασφαλίζοντας την αντοχή τους για την αιωνιότητα.
Επιστρέφοντας στη σκηνή του μουσείου, βλέπουμε ότι αυτές οι αρχαίες παραστάσεις εξακολουθούν να εμπνέουν το θαύμα σε όλη τη διάρκεια των χιλιετιών. Οι γονείς και τα παιδιά, που στέκονται μπροστά στις τοιχογραφίες, μην κοιτάζουν μόνο έναν αρχαίο κόσμο – συνδέονται με μια κοινή ανθρώπινη επιθυμία για μνήμη και συνέχεια.
Πηγή: Fran Navarro, ιστορικός και εμπειρογνώμονας τεκμηρίωσης
Horus και το μάτι της προστασίας στην αρχαία Αίγυπτο
Το Sistrum της Αρχαίας Αιγύπτου: Ιερή κουδουνίστρα των θεών
